انسان و افق و سفر روانی

به گزارش ایسنا، سید محمود صادقی در یادداشتی نگاهی گذرا به سیره امام خمینی (ره) در آستانه ماه مبارک رمضان دارد.

1. حرکت انسان به سوی خدا را حرکت و سیر عمودی و صعودی می گویند که البته در هندسه های غیر طبیعی صورت می گیرد; این بدان معنی است که سیر موجود در آن به “نقطه بالایی” منتهی می شود و بنابراین نیاز به کودکان و چمدان هایی برای استفاده در آن سیر دارد. هر کس در این مسیر صعودی و عمودی قدم بردارد به تعالی و بلندی می رسد: گفتار نیک و عمل صالح باز می گردد» (فاطر، آیه 10).

بدین ترتیب می توان گفت که حرکت به سوی خداوند به معنای حرکت به سوی درجات عالی است و مؤمنان و علما به تناسب میزان تلاش و حجم تلاش و اجتهاد خود و «کلام حسنه» در این مسیر به مراتب بالاتری خواهند رسید. كه علم صحيح و اعتقاد صحيح است با روح عالم عرفان همراه شده و موجب اعتلاي مرتبه و مرتبه آن مي شود.

2. در تفسیر مرتبه سلوکیان دیدگاه ها و مسلک های متفاوتی وجود دارد; «راویان» که شناخت دین خود را بر محور روایت استوار می کردند، نهضت سلوکی را به برداشت های خود از روایت معصوم (علیه السلام) موکول کردند; با رویکرد کلامی، «متکلمان» که نگاه کلامی به دین و مبانی آن دارند نیز به این موضوع می نگرند; «حکیمان الهی» که بینش خود را بر اساس حکمت الهی قرار داده اند، سیر عملی را به شیوه خاصی از حکمت تفسیر می کنند. «عارفان» که از دریچه ظهور اسماء و صفات خداوند به جهان می نگرند، سیر و سلوک خود را به سوی خدا نیز به گونه ای منطبق با سیاست های خود توجیه می کنند. اما بسیاری از حکیمان الهی که شخصیت و منش عارفان را می شناسند، کوشیده اند تا ذوق عارف را به زبان استدلالی و استدلالی و فنی حکمت بنویسند تا از آیات و روایات دور نمانند. استدلال های عقلی را رها نکنید. بسیاری از حکیمان الهی این راه را طی کرده و آثار شایسته ای نوشته اند که می تواند میزان و میزان رفتار خداجویان باشد.

شایان توجه است که خلقت و راه الی الله پس از طی شدن، حرکتی باطنی و صعودی است و این مسیر نیز مانند سیر بیرونی انسان، مسافت و راهی پیش روی خود دارد که هر سالکی به حکم پلیس خود آن را دارد. این مراتب و مناصب را تعیین کرده و در نهایت به صورت «سفرنامه» و در واقع «رساله سیر و سلوک» نقل کرده و در اختیار سایر علمای این طریق قرار داده است. از این رو، این گونه سفرنامه ها که راهنما و هدیه سفر سالکان واسیل است، آداب و رسوم خاص این راه و «نشانه» هر خانه را به سالک جوان عرضه می دارد.

امام خمینی (ره) که علاوه بر فقه و اصول، در نقش حکیم و متکلم و نیز عارف خلاق و محقق آثار شگرفی از خود به جای گذاشت، در این زمینه اندیشه های راهگشا از خود بر جای گذاشت. آره. اگرچه در مجموعه آثار او بحث هایی از این عنوان یافت نمی شود، اما با مطالعه آثار و تألیفاتی چون آداب نماز و اسرار نماز می توان بر اساس عرفان و سیره او خطی بر مسیر زندگی و سیره ترسیم کرد. مخصوصاً اینکه من خمینی(س) را دارم، زیرا بسیاری از سالکانی که به مقصود رسیده اند، اسرار و آثار «نماز» و دعا را معرفی می کنند و به آن دست می یابند، بهترین و بهترین رفتار است. اما در واقعیت، بر اساس سلوکی، راه رسیدن به حقیقت از وسط میدان شریعت می گذرد. حصول معرفت نیز در رهن تأمّل و تأمل است که نگاهی اجمالی به آثار و تألیفات امام بر آن گواه است.

3. راه الی الله همانطور که مشخص است حرکتی باطنی و درونی است و باطن انسان با ادراک و عمل درونی حرکت می کند، پس اولین قدم زائران و سالکان راه راست، «تفکر و تدبر و دقت» است. «نظر» است زیرا برخی «رأی و اندیشه» را صدای سالک معرفی کرده اند.

انسان متفکر ابتدا مطلوب را بررسی می کند، جهل خود را از آن می سنجد، سپس مقدمات ادراک آن را فراهم می کند و در نهایت با پیش شرط های فراهم شده، مقام مقصد را کسب می کند. به این معنا می توان گفت که سیر فکری باطنی بر سه اصل «حرکت»، «فاصله» و «هدف» استوار است. با این توضیح مختصر، می‌توان جریان درونی اندیشه انسان را به سه صورت خاص طبقه‌بندی کرد که فضای اندک در این مقاله، توضیح آن را برای ما غیرممکن می‌سازد و بحث در این مورد زمانی دیگر به پایان می‌رسد.

4. سیر باطنی انسان، گاه در آیات آفاقی و گاه در آیات نفس; به این معنا، تدبر در آسمان و زمین و نظمی که در دریاها و صحراها و گیاهان و حیوانات و موجودات بهشتی وجود دارد، سالک را به وحدت حقیقی حقیقت می رساند; در «سفر روانی» شخص خود را می شناسد; البته باید توجه داشت که در طول سیر در آیات آفاقی نیز شناخت انسان در کارگاه تشریح و علم به نظم حاکم بر ساختار جسمانی او وجود دارد; سیر تفکر در آیات روح حقیقت انسان را روح و روان او معرفی می کند و بدن سایه متحول روح است که در هر مستی متناسب با این مستی شکل می گیرد.

سالک دوم خدا در سیر باطنی نفس، مشاهدات، یافته های عقل نظری و عملی، صفات نفسانی و روحی خود را مورد توجه قرار می دهد و بدین ترتیب به حقیقت خود و حقیقت خداوند منتهی می شود. البته این اولین معنای سیر نفسانی انسان است; به این معنا، وقتی به طور خاص به سیر معنوی می پردازد، درمی یابد که سیر در صفات جسمانی نیز نوعی سیر افق انسان است.

رمضان فرصتی است برای توجه مردم به این سفر معنوی و معنوی…!

انتهای پیام/